یادداشت | خودمان را بیشتر سرزنش کنیم

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، آنچه در سر از روزگار داریم بزرگتر از روزگاری است که سر ما در آن است. شیشه که بکشند صدایش یک لحظه در گوش می پیچد؛ اما جمع کردن خرده شیشه ها زخم آور است، آدمی هم این چنین است اگر شکست دیگر نمی توان چیزی در او ریخت و او را بدون تکرار زخم زدن جمع کرد وحال که زخم ها بسیار است پس نگذاریم بیشتر از این در روزگار ما کسی بشکند.

هم حال هستیم؛ اما دوست داشتن گلی در بوستان دشمن ات گناه نیست چیزی شبیه حماقت است. هیچ دیده اید دوستی یا غریبه ای را که بخواهی با چشمک پنهانی ساکت کنی و بعد او بلندتر از قبل آشکارت می کند و می گوید: بگذار! نه بگذار تا که بگویم آنچه که باید شنیده شود و تو دیگر به من چشمک نزن و آنجاست که می گویی: هر آنچه که می خوای بگو شاید حق و منطق با تو باشد که لازم است شنیده شود.

خودتان را سرزنش کنید

خودمان را بیشتر از دیگران سرزنش کنیم که کور در خطاهای خود و بینا در خطاهای دیگرانیم. در قرآن کریم آیه چهل و شش سورهٴ مباركهٴ ابراهيم هست که وقتی مناظره ای بين دشمن همیشگی انسان و افراد شکست خورده صورت می گیرد، شیطان مي‌گوید:﴿فَلاَ تَلُومُونِي وَلُومُوا أَنفُسَكُم﴾ من را سرزنش نكنيد انتخاب خودتان بود پس خودتان را سرزنش كنيد.

بلاها از بزرگ به کوچک تبدیل می شوند نه بالعکس

بلا و مصیبت ها از بزرگ به کوچک تبدیل می شود. حقیقت این است که ما بدون چشم هم شاهد هستیم که اتفاقات از نوع مصیبت، همه یک جور هستند با صورت های متفاوت که برای افراد مختلف است که سه صورت دارد، اولین صورت اینکه :آنچه واقعاً هست مصیبت ها دیده می شود ،صورت دوم: آنگونه که مردم آن را می بینند بزرگ و کوچک می کنند دیده می شود و سومین صورت: آنگونه که خودمان می خواهیم باشد می بینیم یا که اصلاً نمی بینیم.

برای کسی که سرمایه ای را از دست داده است سرزنش چه در فضای مجازی و چه در فضایی حقیقی و چه عمومی باشد و چه خصوصی نارسا وکمترین مجازات است،شنیده ویا دیده اید که گفته می شود تو بدبختی! هیچ کار تو درست نیست، یا اینکه از فلانی یاد بگیر! ببین فلان فرد و مردم به کجا رسیدند! تو هیچ برای من و خودت و مردم ات انجام ندادی! یا اینکه مگر تو مادر و خواهر نداری ؟! خاک بر سرت کنند!

مردم سه گروه هستند

اگر کلاه خود را قاضی کنیم می توانیم بگوییم که مردم در این روزگار سه گروه شده اند:

گروه اول: بلا زده و مستحق کمک که به دیگران تکیه می کنند.

گروه دوم: کمک رسان به بلا زده ها که به خود متکی هستند.

گروه سوم: کسانی که فقط در بلاها « سرزنش کردن » را آموخته اند و به دیگران می آموزند.

سرزنش ها پنج منشاء دارد:

1- برای خوشایند دیگران سرزنش صورت می گیرد.

2- سرزنش ها برای حفظ آبروی خود است.

3- برای دلسوزی های بی جا یا بجا سرزنش صورت می گیرد.

4- سرزنش طمعی برای بدست آوردن چیزی است.

5- از حواس پرتی است که سرزنش ها پدیدار می شود.

6-سرزنش برای تبری جستن از کار دیگران یا خود است.

سرزنش ها یا صوری است یا جدی

سرزنش معقول مقبول است، سرزنش ها در همه مسائل و شرایط از دو حالت خارج نیستند: یا جدی است و یا صوری و حکم جنگ زرگری دارد که برای فریب دادن دیگران است و برای سرزنش ها چند احتمال هست:

اول: دلیل سرزنش‌ها خودشیفتگی است

دوم: مخاطبان سرزنش ها دست از کار بد خود بردارند

سوم: سرزنش ها برای سبک شدن روان یا همان دل خنک کردن است.

هفت نکته درباره سرزنش کردن

خیلی از حرف های سرزنش آلود بیشتر برای تلقین ضعف است اما اگر هم خواستید کسی را سرزنش کنید به این چند نکته توجه داشته باشید:

نکته اول: در سرزنش ها مجادله نشود به این دلیل که مسلم است هر شخصی از خود در برابر هر سرزنشی واکنش نشان می دهد تا از کرامت انسانی خود دفاع کند و اینگونه آن سرزنش بی نتیجه باقی می ماند و حتی ممکن است انکار منکر کند و از افتخارات گذشته اش سخن بگوید.

نکته دوم: خود را به جای سر زنش شونده بگذاریم و به فکر راهکار باشیم بعد سرزنش کنیم و اگر دیدیم که طرف مقابل نمی خواهد بپذیرد موضوع را عوض کنیم.

نکته سوم: با واسطه سرزنش کنید یعنی کسی را بجای خود مامور این کار شود ویا با کنایه و بگذاریم که سرزنش شونده خودش به اشتباه خود غیر مستقیم پی ببرد.

نکته چهارم: بگذاریم که سرزنش شوند احساس کند که شما منصف هستید و خوبی های او هم دیده شده است.

نکته پنجم: قبل از هر سرزنشی مطمئن شوید که طرف مقابل حتماً  آن کار یا خطا را انجام داده است و مستحق سرزنش است و اینکه معذور و مجبور به آن کار نشده باشد.

نکته ششم: بزرگ را کوچک نشان دادن و کوچک را بزرگ نشان دادن به هنگام سرزنش هر دو فاسد کننده و خطاست.

نکته هفتم: حسن نیت را اول ثابت کنید و به طرف مقابل نشان دهید که خودتان از او نسبت به خودش هم مهربان تر هستید بعد سرزنش کنید.

سه کار مهم

برای اینکه با سرزنش ها آنچه در دل ها کهنه و کینه و کتمان شده بود، آشکار و تازه نشود سه کار مهم ضروری است:

اول اینکه زمینه از بین بردن عیب جویی ها را فراهم کرد.

دوم اینکه به صورت جدی آنچه که سبب عیب جوی و سرزنش ها می شود از آن دوری کنیم.

و سوم اینکه کارهای ناقص خوب را به تمامیت برسانیم و نیمه کاره رها نکنیم تا مورد سرزنش ها قرار نگیریم.

حال اگر سوال شود که بهترین سرزنش چیست‌؟ گفته می شود که واضح است که بعضی به خاطر کارهای که خودشان انجام داده اند مستحق سرزنش هستند تا با قبول اشتباه خود، عذر خواهی کنند و اگر قابل جبران باشد جبران کنند؛ اما بهترین سرزنش بدکاران و خطاکاران، پاداش دادن به نیکوکاران جلوی چشم آنها است.

با نزدیکان، کسی را سرزنش نکنیم

ناگفته نماند که هیچ کس را با نزدیکانش سرزنش نکنیم به این دلیل که یادمان هست که حضرت ابراهیم پدری مشرک داشت و فرزند ابراهیم به کشته شدنش راضی شد؛ اما فرزند نوح به نجات راضی نشد و حضرت لوط همسری داشت که لیاقت او را نداشت و آسیه همسری لایق بود که شوهری داشت که گفت من خدا هستم و کسی را با نزدیکانش سرزنش نمی کنیم چون می دانیم که یوسف برادرانی نابکار و پستی داشت که به خونش تشنه بودند و پیامبر(ص) عمویش ابولهب بود.

خلاصه اینکه، انکار منکر از نهی از منکر نکردن بدتر است. سرزنش زیاد تنفرآور است. حسن انصاف، اختلاف کم کن و حسن تعامل مودّت آفرین است. بیاییم اگر یک نفر را دیدیم که نود و نٌه خوبی داشت و یک بدی، او را سرزنش نکنیم و به خاطر خودمان هم که شده آن یک بدی را نادیده بگیریم./۹۱۸/ی۷۰۲/س

حجت الاسلام محمد ادریسی، پژوهشگر حوزه علمیه